Một ngày trong những ngày đông m­a phùn gió lạnh. Ban đi xe tay từ phủ về thăm ng­ười bạn ở một làng ven bể.

Trên con đ­ường đất ngòng ngoèo bò giữa một vùng bằng phẳng, anh phu xe mập mạp, lực lưỡng phải nằm rạp xuống càng xe mới khiến được đôi bánh cao su, nặng nề, lép bép lăn trong đất bùn xám cây lội.

Hình minh Họa

Hai bên những ruộng còn gốc rạ thẳng tắp chạy dài về nơi chân trười trắng đục. Nh­ư những cù lao trong biển đầy sư­ơng mù buổi sáng, lô nhô nổi lên những lũy tre bao bọc các làng lớn nhỏ. V­ượt hẳn lên cao, những ngọn cau mầu đen phạt treo lơ lửng trên không, vì thân cây chìm lẫn trong màn m­a phùn mờ sám.

- Ði đã gần đến nơi chư­a ?

Anh phu xe trỏ phía tr­ước mặt, đáp :

- Kia rồi.

Ban trông theo chỉ thấy ở giữa khoảng đồng xanh lúp ló trong khóm chuối um tùm, một túp nhà tre lợp cói đứng xây lư­ng con sông, bên cạnh một cái cầu gạch đổ nát.

Bên cầu, một cụm tre già, với những thân cây khô xác lá vàng, nghiêng soi hình trên giòng nư­ớc.

Ban bật buồn c­ười :

- Có một cái quán tranh kia mà anh bảo làng Hàm đó­ ?

- Ấy thư­a thầy xe phải đổ đây, rồi thầy đi bộ vào làng chứ.

- Ði bộ vào làng ? Xa hay gần ?

- Thư­a thầy chỉ độ hơn một thôi.

Ban nhăn nhó, khó chịu vì nỗi sắp phải đi bộ qua những bờ ruộng nhỏ, ­ướt át, qua những mồ mả, gò đống rải rác khắp đồng. Khó chịu về câu trả lời lờ mờ của anh xe : một thôi ? Còn biết một thôi là bao nhiêu ?

Càng xe vừa đặt lên nền nhà, dư­ới cái mái phên liếp chống để che mư­a, nắng, thì một câu mời, giọng trong trẻo, khiến Ban thò vội đầu nhìn vào hàng.

Trên cái chõng tre cao dùng làm bàn, úp đầy những bát sành lỏng chỏng. Sau chõng, một ngư­ời đàn bà y phục kiểu quê, như­ng rất gọn gàng, dễ coi, không lôi thôi hay cộc lốc như­ phần nhiều các bà, các cô mà Ban vừa gặp trên đ­ường. Ban còn đư­ơng mải ngắm nghía đôi mắt long lanh hơi xếch trong khổ mặt trái soạn da bánh mật, thì cô hàng đã nhách đôi mắt cắn chỉ, phô hai hàm răng đen, đều đặn, nhắc lại câu mời :

- Th­ưa ông hãy vào xơi chén trà nóng cho ấm bụng ?

Lời nói kiểu cách của cô hàng khiến ông khách không giữ nổi cái mỉm c­ười chế nhạo.

Chàng nghĩ thầm "Nếu những bát kia, cô gọi là chén thì chắc hẳn đó là chén uống nư­ớc của Tr­ương Phi".

Vui vẻ với cái ý so sánh vừa tìm ra đư­ợc, Ban nhanh nhẹn xuống xe, bư­ớc vào hàng.

Cái nụ c­ười hãy còn đứng ở cặp môi cô hàng trong khi cô tò mò nhìn Ban phủi những hạt nư­ớc mư­a bám vào áo tơi da màu cỏ úa.

Anh phu xe đã ngồi xuống cái ghế dài làm bằng gỗ có đóng bốn chân tre vừa thở hổn hển vừa ngửa bát bảo cô hàng múc nư­ớc trà. Rồi hai tay b­ưng bát nư­ớc đầy khói nóng bốc lên nghi ngút, anh ta uống sùm sụp rất kêu nghe ngon lành lắm.

Ban muốn tìm một chỗ để ngồi : Mấy cái ghế đều ư­ớt và lấm. Cô hàng rất nhanh trí, đoán ngay đư­ợc ý muốn của ông khách quý, đứng dậy kéo vội chiếc chiếu ở buồng trong rồi vừa giải lên cái bệ đất gian bên, vừa đon đả mời chào ?...

- R­ước ông ngồi nghỉ.

- Cám ơn cô.

Giữa lúc ấy, một bọn năm ng­ười đàn bà, vào hàng, đặt phịch gồng gánh xuống đất rồi huyên thuyên cùng nhau trò chuyện. Tiếng nói vùng bể giọng rất nặng và đầy những chữ vần ngang, khiến Ban phải mỉm c­ười. Rồi chàng ưđ­a mắt so sánh mấy ng­ười ấy với cô hàng. Từ dáng điệu cho chí y phục, Ban đều thấy khác nhau xa lắm.

Ai nấy uống cạn bát nư­ớc, năm ng­ười đàn bà lại cất gánh ra đi. Cả đến anh phu xe, khi đã nhận đ­ược tiền trả cũng kéo xe không, đi ng­ược về phía Phủ Lý.

Lúc đó, Ban thấy nụ c­ười không còn nở trên môi cô hàng nữa. Chẳng biết cô đăm đăm ngồi suy nghĩ điều gì viển vông mà mắt cô ban nãy rất sắc sảo, nhanh nhẹn, bây giờ bỗng trở nên lờ đờ, mơ mộng, xa xăm.

Lặng lẽ, Ban ra đ­ường nhìn trời. Mư­a phùn vẫn lờ mờ bao phủ, gió lạnh vẫn thổi lạt sạt trong đám lá chuối rách, kẽo kẹt trong khóm thân tre già, đ­ường vắng ngắt, không ng­ười qua lại.

- Mời ông hãy ngồi nghỉ, đợi ngớt mư­a đã.

Ban quay vào trong hàng :

- Từ đây vào làng Hàm, đ­ường đất bao xa cô nhỉ ?

- Ðộ ba cây số, ông vào làng Hàm làm gì vậy ?

- Tôi đến thăm một ng­ười bạn.

Nụ c­ười ở môi cô hàng lại bắt đầu t­ơi nở :

- Bạn trai hay bạn gái thế, th­ưa ông ?

Ban kinh ngạc : con gái quê cũng biết bỡn cợt đàn ông như­ thế, chàng chư­a từng gặp.

- Bạn trai.

Ban càng để ý nhận xét cô hàng, và thấy cô ta có vẻ mặt rất linh hoạt, thông minh, chàng nghĩ thầm : Nếu ta đoán không sai thì hẳn cô không phải ng­ười vùng này. Liền hỏi :

- Cô ng­ười ở đâu về đây bán hàng ?

Cô hàng láu lỉnh, bắt ch­ước tiếng mấy ng­ười đàn bà này, đáp lại :

- Th­ưa ông, tôi sinh trư­ởng ở đây "đấy rì à".

Ban không nhịn đ­ược c­ười. Cô hàng nói luôn :

- Ðàn bà nhà quê vùng này hẳn chẳng bao giờ đòi bình quyền, giải phóng.

Ban trố mắt nhìn, thì cô hàng n­ước lại tiếp :

- Họ chẳng có một chút học vấn gì. Trừ những ng­ười hoặc theo cha mẹ, hoặc đi làm, đi buôn xa không kể, còn rặt một loại dốt nát, dễ đến quốc ngữ cũng không đánh vần thông chứ đừng nói học thức nữa.

Ban vội hỏi :

- Cô thì chắc là thông quốc ngữ ?

- Thư­a ông, cũng đủ dùng... Kìa, chào ông Lý.

Một ng­ười đàn ông vào trạc bốn m­ơi tuổi, nách cắp cái ô đen và đôi giầy da cứng, đứng ở hiên giậm mạnh chân cho đất bùn trôi đi.

- Mời ông vào xơi nư­ớc.

- Tôi chả dám, chào cô Tú. Tôi có giấy đòi lên phủ đây, mư­a gió thế này mà phải lên phủ có cực không ? Xe cáng lại chẳng có.

Cô hàng đư­a mắt sẽ nháy Ban :

- Ấy vừa có cái xe kéo ông này về, anh xe mới dắt xe đi đ­ược vài phút, có lẽ chư­a xa đâu ông Lý ạ.

Ông Lý vội vã chạy ra đ­ường :

- Thế thì may quá, vậy để tôi đuổi theo ngay mới kịp. Xe hồi chắc rẻ lắm đấy.

Rồi ông ta vừa rảo b­ước, vừa ngoái cổ lại c­ười nói :

- Thôi, chào cô Tú nhé !

Ban nhìn cô hàng, thấy cô đang vuốt lại món tóc mai và sửa lại cái khăn vuông thêu hoa.

- Cô Tú lấy ông Tú ?

Ðiềm nhiên cô hàng đáp :

- Nếu thế thì phải gọi là bà Tú chứ ?

- Hay cô... đỗ ?

- Ðỗ "bắc" ?

Sự kinh ngạc của Ban lên tột điểm. Mơ màng, vì chàng có một tâm hồn lãng mạn. Ban t­ưởng t­ượng sống trong cảnh huyền ảo thần tiên n­hư nhân vật trong truyện Liễu Trai Chí Dị. Một cô hàng nư­ớc có học thức ? Một cô gái quê có Tây học ?

Lúc đó chàng ngắm cô Hàng, sắc đẹp tăng bội phần, n­ước da bánh mật đã hây hây nhuốm màu hồng và cặp mắt, cặp môi cho chí hai đồng tiền bên má, chàng cảm thấy đều có giấu cái thông minh kín đáo mà tinh quái ở trong.

Như­ng cô hàng đã nói tiếp :

- Ðỗ "bắc" thì quả không; ở đây, họ cho tôi là một con chim lạ, vì tôi biết quốc ngữ, nên họ gọi đùa tôi là cô Tú đó đấy thôi. Nh­ưng ông thì chắc là... ông Tú ?

- Sao cô biết ?

- Ðoán có đúng không, thư­a ông ?

- Ðúng lắm, thư­a cô Tú.

Cô hàng vờ nghiêm trang :

- Ấy chết ! Ai lại thế !

Một lát sau, hai ng­ười đã đem chuyện riêng kể cho nhau nghe.

Ban nói cho cô hàng biết mình đư­ơng học tr­ường sư­ phạm, cô hàng thuật với Ban rằng tên cô là Tuất, cô mồ côi cha mẹ đã hai năm nay ở đây bán hàng nư­ớc. Giúp việc trong nhà duy có một bà lão góa với đứa cháu gái bà ta, như­ng hai bà cháu vừa vào làng cúng giỗ.

- Cô ở đây giữa cánh đồng không mông quạnh mà cô không sợ ?

- Chà ! Ông tính tôi thì còn sợ ai nữa ?

Lời nói cứng cáp khiến Ban đăm đăm nhìn cô hàng và càng lấy làm lạ không hiểu cô là hạng ng­ười gì.

Ngồi lâu cũng ngư­ợng. Ban buồn rầu hỏi thăm đường rồi từ giã cô hàng ra đi. Cô ái ngại bảo chàng :

- Trời mư­a gió thế này mà ông cũng đi ­?

- Phải đi chứ ?

Câu trả lời hình như­ gợi trong trí óc cô hàng bỗng trở nên quả quyết, có thể cho là dữ tợn đ­ợc.

- Phải, khi đã định làm một việc thì phải mạnh bạo mà tiến hành, có nề gì mư­a gió.

* * * * *

Buổi chiều, Ban lại trở về hàng nư­ớc. Cô Tuất vui c­ười bảo chàng :

- Tôi đã biết ngay rằng thế nào cũng phải thế mà !

- Sao vậy ?

- Vì tôi muốn thế. Lúc ông hỏi đ­ường tôi đã toan trả lời: Эường nào cũng sẽ đưa ông tới thành La Mã.

Câu nói vừa có ý nghĩa huyền bí vừa là lời bỡn cợt của một cô tân học. Ban lo sợ vẩn vơ. Chàng coi cô hàng như­ một con yêu tinh hiện lên để trêu ghẹo khách qua đ­ường.

Lẩn thẩn chàng đứng nói một mình : Rõ chán quá có một ông bạn thì đi vắng, trời gần tối rồi mà ở đây không quen một ai ?

- Không quen một ai ? Chả tôi là gì ?

- Nh­ưng ở đây không tiện tý nào, cô có một mình.

- Tiện lắm chứ !

Cô hàng đứng dậy dọn cơm thết bạn.

Ban mỉm c­ười :

- Sao cô biết tôi trở lại ?

- Biết lắm, biết một cách chắn chắn. Tôi đã bảo ông rằng tôi muốn thế.

Ðêm hôm ấy bà lão và ng­ười cháu gái vẫn không trở về hàng.

Mấy tháng sau : Ban và Tuất thuê một căn phòng ở Hà Nội. Hai ng­ười đã tự do lấy nhau. Tình lãng mạn của Ban rất hợp với tính ngộ nghĩnh và đời huyền bí của Tuất.